Snellere paarden of totaal iets nieuws? Waarom AI vraagt om ander denken

"Als ik mensen had gevraagd wat ze wilden, hadden ze gezegd: snellere paarden."

Die ene zin, vaak toegeschreven aan Henry Ford, is inmiddels bijna mythisch. Maar of hij het nu echt zo heeft gezegd of niet, de boodschap is krachtig én herkenbaar. Want het vat perfect samen wat wij mensen doen als er iets nieuws op ons pad komt: we projecteren het op wat we al kennen.

Toen Ford begon met het bouwen van auto’s, dachten mensen niet aan motoren, wielen en brandstof. Ze dachten aan paarden. En dus vroegen ze om snellere paarden. Geen enkel probleem met hun verbeeldingskracht, maar wel een logisch gevolg van hoe het menselijk brein werkt: we denken in bekende patronen.

En nu, ruim een eeuw later, gebeurt exact hetzelfde met kunstmatige intelligentie (AI).

🐎 De drang naar "sneller" – niet "anders"

De meeste mensen die vandaag de dag AI gebruiken, doen dat om bestaande taken efficiënter te maken. We laten een e-mail herschrijven, een planning optimaliseren, of een samenvatting maken van een lange tekst. En begrijp me niet verkeerd: dat is nuttig. Maar het is ook... beperkt.

Het is alsof we ChatGPT vragen om onze postduif een snelheidsboost te geven, terwijl er een e-mailserver klaarstaat.

We vragen om een betere hamer, terwijl we eigenlijk een 3D-printer tot onze beschikking hebben.

En dat is logisch. Net als bij de auto destijds is het moeilijk om ons iets voor te stellen dat niet voortbouwt op wat we al gewend zijn. Maar dat is precies waar het spannend wordt.

🚗 Ford bouwde geen sneller paard. Hij veranderde de hele infrastructuur.

De komst van de auto was geen verbetering van vervoer. Het was een radicale verschuiving. Alles veranderde: hoe steden werden gebouwd, hoe mensen werkten, woonden en leefden. Wat ooit onvoorstelbaar was – kilometers reizen in een uur, zonder zadels, zonder hoefsmeden – werd normaal.

En de weerstand was er óók. Auto’s waren duur, onbetrouwbaar en gevaarlijk. Paarden waren bekend, vertrouwd en overal inzetbaar. Toch veranderde het. Niet omdat mensen om auto’s vroegen, maar omdat iemand ze durfde te bouwen.

Precies dat punt raken we nu met AI. We zitten niet in de fase van verfijnen – we staan aan de vooravond van herdenken.

🧠 Wat is dan het ‘anders’ van AI?

AI is niet zomaar een tool. Het is een systeem dat zelfstandig leert, analyseert, creëert en voorspelt. Het kan informatie sneller verwerken dan wij, verbanden leggen tussen duizenden bronnen, en patronen herkennen waar wij overheen kijken.

Maar AI is ook vormloos. Het wordt wat jij ervan maakt.

Daarom ligt het gevaar in gebruik als ‘hulpje’. Als we AI alleen inzetten om bestaande processen efficiënter te maken – dus: snellere paarden – dan missen we het grotere potentieel.

Wat als:

• Onderwijs zich aanpast aan elk kind, in realtime, zonder vaste lesmethodes?

• Creatieven een AI-sparringpartner hebben die oneindig ideeën aandraagt, maar hen zelf centraal laat staan?

• Besluiten op het gebied van beleid en klimaat worden genomen met ondersteuning van modellen die scenario’s sneller, breder en eerlijker kunnen doorrekenen dan welk team beleidsmakers dan ook?

Dan praten we niet meer over versnellen. Dan praten we over verschuiving. Over evolutie.

🙇 Wat houdt ons dan tegen?

• Beperkte verbeelding
  We kunnen ons moeilijk voorstellen wat we nog nooit gezien hebben.
  Vóór de auto dacht niemand aan benzinepompen. Vóór het internet dacht niemand aan digitale identiteit. Vóór AI… denken we aan slimmere tools, niet aan nieuwe vormen van samenwerking.

• Angst voor verlies van controle
  Nieuwe technologie schuurt. We vertrouwen liever op onze eigen kennis dan op iets wat we niet helemaal begrijpen.

• Systeemdruk
  Organisaties, scholen, overheden: ze zijn gebouwd op stabiliteit en herhaling. Innovatie vraagt disruptie. Dat is spannend – en soms oncomfortabel.

🌍 De echte kracht van AI? Co-creatie.

AI gaat de mens niet vervangen – maar wie AI goed inzet, kan zich vermenigvuldigen.

Stel je een schrijver voor die niet wacht op inspiratie, maar gevoed wordt door een AI die structuur aanbrengt in chaos.
Of een arts die, ondersteund door AI, sneller de juiste diagnose stelt én tijd overhoudt voor de menselijke kant van zorg.
Of een student die, geholpen door AI, sneller zijn leerstijl ontdekt en gerichter kennis opdoet dan in tien jaar school.

Dit zijn geen verre toekomstdromen. Veel van dit gebeurt nu al. Het verschil zit 'm in hoe je kijkt.

Vraag je om een snellere versie van wat je al kent? Of durf je na te denken over iets radicaal anders?

💬 Tot slot: bouw jij een auto, of blijf je je paard opvoeren?

De geschiedenis leert ons dat echte verandering vaak begint met een sprong in het onbekende.
Ford kreeg geen blauwdruk van zijn klanten. Hij kreeg weerstand, vragen en twijfels. Maar hij bouwde het toch.

AI vraagt iets vergelijkbaars van ons. Niet om het perfect te begrijpen, maar om ermee te durven spelen.
Niet om te vragen hoe het sneller kan, maar om te ontdekken hoe het anders kan.

Dus:
Ben jij nog op zoek naar snellere paarden? Of ben je klaar om de auto te bouwen?